روایتی از عشق اهل بیت (ع) در دل مردم سیستان؛آئین‌های سوگواری محرم ریشه در اعتقادات سیستانی‌ها
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «صبح هامون»به نقل از عصرهامون آئین‌های سوگواری محرم و تاسوعا و عاشورای حسینی یکی از باشکوه‌ترین و عظیم‌ترین مراسم در ایران به شمار می‌رود که باگذشت بیش از یک هزار سال هنوز هـم به‌صورت زنـده و پویا در حیـات اجتماعی ما جریان دارد و منشأ تحولات و هنجارآفرینی فراوانی در کنش‌های فردی و اجتمـاعی شده است.
عزاداری محرم باحال و هوای خاص خودش سیستان دارالولایه را دگرگون کرده سیستانی که در روزگاری پس از شهادت اباعبدالله الحسین (ع) قیام مردم سیستان به خون‌خواهی امام حسین (ع) در سیستان اتفاق افتاده و تاریخ به‌صورت کلی این قیام را گزارش کرده است و هر ساله در این ایام شور حسینی، دل‌ها، کوچه‌ها و خیابان‌های شهر و روستای این مردم را فراگرفته است؛ مردمی که نخستین قیام به خون‌خواهی سرور و سالار شهیدان را در تاریخ ثبت کردند.
سیستان دیار مردان و زنان ولایت‌مدار همه ساله در ایام محرم یکپارچه سیاه‌پوش و عزادار می‌شود و مردم ولایت‌مدار آن از قرن‌ها پیش با برگزاری آئین‌های ویژه سوگواری عشق و ارادت خود را به خاندان عصمت و طهارت نشان می‌دهند چرا که عزاداری در شهادت امام حسین (ع) و یاران با وفای ایشان از همان روزهای نخست بعد از واقعه کربلا و روز عاشورا در این منطقه آغاز شد.
آئین عزاداری محرم در سیستان
آئین‌های سوگواری در منطقه سیستان نیز مانند سایر نقاط کشور مدتی قبل از فرارسیدن ماه محرم شروع می‌شود و در واقع این آئین‌های را می‌توان به سه بخش (آئین‌های قبل از محرم، آئین‌های محرم و آئین‌های بعد از محرم) تقسیم‌بندی کرد که از چند روز قبل از ماه محرم آغاز می‌شود و تا پایان روز عاشورا با نماز ظهر آن با مراسم شام غریبان ادامه دارد و در اربعین حسینی نیز به اتمام می‌رسد.
حسن جلالی کارشناس و مداح اهل‌بیت (ع) در گفتگو با خبرنگار ما در خصوص آئین‌های سنتی مردم سیستان در محرم بیان کرد: از همان روز اول محرم از عزاداران با چای و شربت پذیرایی می‌شود و در روز هفتم به یاد حضرت علی‌اصغر (ع) در بین عزاداران شیر توزیع می‌شود.
وی افزود: مراسم سیاه‌پوشی مساجد و هیات‌ها، مشعل گردانی، علم‌گردانی، گلدسته و تابوت‌گردانی، سقایی، شووی یا شبیه‌خوانی، چاووشی‌خوانی، محتشم خوانی، سینه‌زنی و دورخوانی، زنجیرزنی، نوحه بحرطویل، نوحه جوش پاوکا، سینه‌زنی شنستکا، روضه‌خوانی زنان و نذورات مختلف پخت حلیم و غلور، امتناع مردم سیستان از پخت غذا در سه روز قبل از واقعه عاشورا، و ذکر دعا برای اعلام رسیدن ماه محرم و برگزاری مجالس روضه و عزاداری در منازل از جمله آداب خاص مردم سیستان در ماه محرم و ۱۸ روز پس از آن است.
جلالی تأکید کرد: در عزاداری تاسوعا و عاشورا که از بامداد آغاز و تا عصر ادامه دارد هیات‌ها با حرکت از مقابل حسینیه‌ها و تکایا با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی به سمت گلزار شهدا هر منطقه رفته و در این محل به عزاداری می‌پردازند، خیل عظیم جمعیت که یکپارچه سیاه‌پوش هستند شور خاصی به آئین عزاداری می‌دهند و بیشتر خیابان‌های منتهی به گلزار شهدا مملو از سوگوارانی است که در دسته‌های سینه‌زن و زنجیرزن حرکت می‌کنند.
وی افزود: سیستان از ترکیب قومیتی و مذهبی خاصی تشکیل شده به‌گونه‌ای که بخشی از مردم را هم‌وطنان اهل‌سنت تشکیل می‌دهند و بسیاری از اهل‌سنت این استان نیز در ماه محرم آیین‌ها و مراسم خاص خودشان را دارند و محرم و به‌ویژه روز عاشورا را بافضیلت می‌شمارند.
پخت نذری غلور در محرم
وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین آداب و سنت‌های مهم مردم سیستان در دهه اول محرم به‌خصوص در روزهای نهم و دهم این ماه و چهلم و چهل و هشتم پخت و توزیع حلیم و غلور زابلی است گرچه حلیم سال‌های کوتاهی است که در بین مردم سیستان جا بازکرده اما پخت غلور در ایام سوگواری اباعبدالله الحسین (ع) قدمتی چندصدساله دارد. این غذای نذری با همکاری گروهی از عزاداران از شب در دیگ‌های بزرگ روی آتش پخته و تا اذان صبح کار هم زدن و همچنین پخت آن در دستور کار قرار دارد و در همان ابتدای صبح که سیستانیان برای اقامه نماز از خواب بر می‌خیزند، غلور نذری نیز درب‌خانه‌ها توزیع می‌شود تا به‌عنوان صبحانه بتوانند میل کنند.
شنستکا فرهنگ غنی سیستان با لهجه محلی
خدابخش جودی پور معتمد و مداح و سیستانی اهل‌بیت (ع) در گفتگو با «عصرهامون» بیان کرد: سینه‌زنی «شنستکا» از سنت‌های منحصربه‌فرد عزاداری در منطقه سیستان است که در ایام محرم با شور و شوق خاصی توسط مردم برگزار می‌شود این نوع سینه‌زنی ریشه در فرهنگ غنی سیستان دارد و قدمت بسیار طولانی است. این آئین در واقع نوعی عزاداری است که در آن، عزاداران به‌صورت نشسته و با نظمی خاص به سینه‌زنی می‌پردازند.
وی با اشاره به نحوه اجرای این آئین تصریح کرد: در سینه‌زنی «شنستکا» نوحه‌خوان با نوایی حزین به ذکر مصائب اهل‌بیت (ع) می‌پردازد و عزاداران نیز با هماهنگی و شور وصف‌ناپذیر، بر سینه می‌زنند. نوع سینه‌زنی در این آئین، تداعی‌گر سه‌ضرب زنجیرزنی قدیمی است که با سرعت بیشتری اجرا می‌شود و بر سوزوگداز مراسم می‌افزاید.
جودی پور افزود: در آغاز حرکات این سبک سینه‌زنی، عزاداران با کوبیدن دست بر روی زمین معتقدند که زمین را به شهادت میگیرند به این معنا که «ای زمین تو شاهد باش ما عزادار خاندان عصمت و طهارت (ع) هستیم» سپس بر روی زانو بلند شده و سینه می‌زنند و رفته‌رفته با شور و هیجان بیشتر دستها به سینه کوبیده شده و جمعیت عزادار یک‌صدا حسین، حسین گویان بر سر و سینه و زانو می‌زنند.
این مداح اهل‌بیت (ع) در ادامه به اهمیت حفظ و احیای آیین‌های سنتی عزاداری تأکید کرد و گفت: سینه‌زنی «شنستکا» بخشی از هویت فرهنگی ماست و باید تلاش کنیم تا این میراث ارزشمند به نسل‌های آینده منتقل شود. خوشبختانه در سال‌های اخیر، شاهد استقبال جوانان از این آیین بوده‌ایم و این نشان می‌دهد که عشق به اهل‌بیت (ع) در دل جوانان این مرزوبوم همواره زنده است.
وی با بیان اینکه جذاب‌ترین نکته در این نوع سینه‌زنی، لذت و حظی است که سینه‌زن از آن می‌برد، افزود: در روز عاشورا، عزاداران و هیئت‌های مذهبی از روستاهای دیگر نیز درخواست می‌کنند که نوحه سینه‌زنی نشسته و به لهجه محلی، نوحه سینه‌زنی شنستکا برای آن‌ها اجرا شود.
انتهای خبر/
دیدگاهتان را بنویسید