سلامت روان والدین و تأثیر آن بر کودکان؛اولویت نقش مهم خانواده بر سلامت روان فرزندان
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «صبح هامون» به نقل از عصر هامون نقش خانواده در سلامت روان فرزندان بسیار حیاتی و تعیین‌کننده است. خانواده اولین محیط اجتماعی بوده که کودک پس از تولد در آن قرار می‌گیرد و نخستین نقش‌های اجتماعی و احساسی خود را در آن تجربه می‌کند. شیوه تفکر، شکل‌گیری شخصیت و سلامت روانی فرد در طول زندگی، به‌شدت تحت‌تأثیر روابط و شرایط عاطفی حاکم بر خانواده است.
اگر خانواده بتواند نیازهای روانی و عاطفی فرزند را به‌درستی پاسخ داده و محیطی آرام، امن و حمایتگر فراهم کند، کودک در مسیر رشد از سلامت روان بالاتری برخوردار خواهد بود و این سلامت، در تمام مراحل زندگی او اثر مثبت خواهد گذاشت.
اما در مقابل، اگر خانواده نتواند نقش حمایتی و تربیتی خود را به‌درستی ایفا کند و فضایی ناامن یا پرتنش ایجاد شود، پیامدهای منفی آن می‌تواند تمام ابعاد زندگی کودک را در آینده تحت‌تأثیر قرار دهد. در مواردی که والدین با چالش‌هایی در ارتباط با فرزندان خود مواجه هستند، بهره‌مندی از خدمات تخصصی می‌تواند بسیار مؤثر باشد در مواردی که والدین با چالش‌هایی در ارتباط با فرزندان خود مواجه هستند ارتباط با مشاور می‌تواند کارگشا باشد.
اثرات منفی خانواده‌های پرتنش و نادیده‌انگاری
خانواده به‌عنوان نخستین و تأثیرگذارترین نهاد اجتماعی، نقش بنیادینی در شکل‌گیری شخصیت و سلامت روانی کودکان دارد. اما زمانی که محیط خانواده پرتنش و ناآرام باشد، به‌خصوص در شرایطی مانند اختلافات شدید، مشکلات اقتصادی، طلاق یا خشونت خانگی، می‌تواند پیامدهای روانی جدی برای فرزندان به همراه داشته باشد.
کودکانی که در خانواده‌های پرتنش رشد می‌کنند، بیشتر در معرض اختلالاتی مانند اضطراب، افسردگی، بی‌ثباتی هیجانی و مشکلات رفتاری قرار دارند. این تنش‌ها نه‌تنها سلامت روان آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند باعث افت عملکرد تحصیلی، کاهش تمرکز و دشواری در برقراری ارتباطات اجتماعی شود.
تحقیقات نشان می‌دهند که این کودکان در محیط‌های آموزشی نیز با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند؛ در کل، ایجاد محیطی امن، آرام و حمایتگر در خانواده نه‌تنها ضامن سلامت روان کودک است؛ بلکه زمینه‌ساز موفقیت تحصیلی و اجتماعی او در آینده نیز خواهد بود.
نقش خانواده در سلامت روان فرزندان
سمیه نخعی مشاور و روان‌شناس بالینی در گفتگو با خبرنگار «عصرهامون» بیان کرد: خانواده به‌عنوان مهم‌ترین نهاد اجتماعی، نقش کلیدی در توسعه سلامت روان و جسمی کودکان و نوجوانان دارد. سلامت روان به‌عنوان یکی از اجزای اصلی سلامت کلی، به فرد کمک می‌کند تا با فشارها و استرس‌های روزمره کنار بیاید و کیفیت زندگی بهتری داشته باشد. رفتارهای والدینی به طور مستقیم بر رشد و توسعه کودک تأثیر می‌گذارند و برخی از این رفتارها ممکن است به‌عنوان عوامل خطر برای سلامت روان کودک عمل کنند
وی افزود: سلامت روان در کودکان به معنی توانایی یک کودک در مقابله با چالش‌های روزمره، برقراری روابط مثبت با دیگران و حفظ رفاه عاطفی است. این سلامت نه‌تنها به معنای عدم وجود مشکلات روانی است، بلکه به معنای توانایی کودک در سازگاری با مشکلات و برخورداری از اعتمادبه‌نفس کودکان نیز است. این وضعیت نه‌تنها در رفتار و تعاملات اجتماعی کودک، بلکه در عملکرد تحصیلی و مهارت‌های حل مسئله او نیز تأثیر می‌گذارد.
نخعی تأکید کرد: بعضی از کارهای والدین می‌تواند سلامت روان نوجوان را ضعیف کند. تحکم و دستوردادن مداوم به‌جای گفتگو، نوجوان را از ارتباط مؤثر دور می‌کند. نادیده‌گرفتن احساسات باعث می‌شود او نتواند عواطفش را به‌درستی بیان کند و احساس بی‌اهمیتی داشته باشد. بحث‌های مکرر نیز اگر حل نشده باقی بمانند، فضای امن روانی را از بین می‌برند. در این شرایط، عذرخواهی و شروع دوباره می‌تواند حس احترام و امنیت را بازگرداند. همچنین مقصر دانستن دیگران مانند سرزنش مدرسه یا دوستان به‌جای حل مسئله، صرفاً فشار روانی را بیشتر می‌کند.
مشاور و روان‌شناس بالینی افزود: مقایسه فرزند با دیگران به‌خصوص همسالان نیز اعتمادبه‌نفس او را کاهش داده و استقلالش را زیر سؤال می‌برد. احترام به مسیر و شرایط شخصی هر نوجوان، بخش مهمی از نقش خانواده در سلامت روان فرزندان است.
وی تأکید کرد: والدین نقش مهمی در رشد روحی و اجتماعی بچه‌ها دارند. از زمان تولد تا نوجوانی، رفتار پدر و مادر با فرزند روی شکل‌گیری شخصیت، اعتمادبه‌نفس، مستقل شدن و روابط اجتماعی او تأثیر زیادی دارد. روش‌های مختلفی برای تربیت بچه‌ها وجود دارد؛ مانند روش قاطعانه، آسان‌گیر یا سخت‌گیر که هر کدام اثر متفاوتی روی رفتار و حال روحی بچه‌ها دارند. فضای خانه، نوع رابطه پدر و مادر با هم و میزان محبتی که به کودک داده می‌شود، از عوامل مهم تربیت خوب هستند. وقتی پدر و مادر نیازهای رشدی بچه را بشناسند و بادقت رفتار کنند، فرزندانی سالم، خلاق و هماهنگ با جامعه پرورش می‌دهند.
سلامت روان و نقش آن در تربیت فرزند
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی اربابی امام‌جمعه شهر بنجار در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به اهمیت سلامت روان در فرایند تربیت انسان، ده شاخص اساسی برای تشخیص سلامت روان را معرفی کرد و بر لزوم توجه به این معیارها در زندگی فردی و اجتماعی تأکید نمود.
وی در ادامه سلسله مباحث تربیتی، با اشاره به اهمیت سلامت روان به‌عنوان یکی از مقدمات اصلی در فرایند تربیت انسان، اظهار کرد: «تا زمانی که روان انسان در وضعیت سلامت و آرامش قرار نگیرد، نمی‌توان انتظار تربیت صحیح را داشت. سلامت روان مقدمه آرامش است، و آیات و روایات فراوانی نیز بر این امر تأکید دارند.»
امام‌جمعه بنجار در تشریح نشانه‌های سلامت روان، ده شاخص اصلی را برشمرد و تصریح کرد: این نشانه‌ها باید به‌صورت پایدار و مداوم در فرد وجود داشته باشند تا بتوان گفت که فرد از سلامت روان برخوردار است؛ در غیر این صورت، نیاز به اصلاح و درمان وجود دارد.
وی نخستین شاخص را خوش‌بینی و پرهیز از بدبینی مداوم عنوان کرد و گفت: «افرادی که همواره نسبت به اطرافیان خود دید منفی دارند، دچار مشکل روانی هستند.» دومین نشانه، مثبت‌اندیشی نسبت به افراد جامعه است، نه به معنای ساده‌لوحی، بلکه با رویکردی متعادل و عاقلانه.
اربابی سومین ویژگی را احترام به خود و دیگران دانست و تأکید کرد: «افراد دارای سلامت روان، در مواجهه با انسان‌های لجوج یا بداخلاق، خود را گرفتار تنش نمی‌کنند.» چهارمین نشانه، شناخت نقاط قوت و ضعف خود و تلاش در جهت اصلاح ضعف‌ها و تقویت توانایی‌هاست.
وی انعطاف‌پذیری و مدارا را شاخص پنجم دانست و افزود: «زندگی همواره طبق برنامه‌ریزی ما پیش نمی‌رود و فرد سالم باید بتواند با تغییرات کنار بیاید.» شاخص ششم نیز سازگاری با شرایط مختلف زندگی است که از نظر وی نشان‌دهنده بلوغ روانی و درک واقع‌گرایانه از زندگی است.
امام‌جمعه بنجار هفتمین نشانه را توانایی حل مسئله عنوان کرد و گفت: «افرادی که در مواجهه با مشکلات، توان گفت‌وگو، مدیریت و رسیدن به راه‌حل را دارند، از سلامت روان برخوردارند.» وی در همین زمینه به اهمیت تربیت فرزندان در مواجهه با چالش‌ها اشاره کرد.
وی با اشاره به نقش برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت، هشتمین نشانه سلامت روان بود افزود: «انسان مؤمن و عاقل هیچ‌گاه بیکار نیست و همواره در حال انجام کار مفید است.» وی نهمین نشانه را تقویت متوازن استعدادهای مختلف فرد دانست.
اربابی سه ویژگی مهم «صبور بودن، صادق‌بودن و درستکار بودن» را به‌عنوان دهمین و آخرین شاخص سلامت روان معرفی و خاطرنشان کرد: کسی که می‌خواهد در مسیر تربیت انسان گام بردارد، باید ابتدا این ده ویژگی را در خود ایجاد و تثبیت کند.
انتهای خبر/
دیدگاهتان را بنویسید