کارشناس سیاسی گفت:جنبش تنباکو از جمله بزرگترین جنبش‌های تاریخ معاصر ایران بود.
به گزارش پایگاه خبری صیح هامون سلطانعلی میر در گفتگو با خبرنگار هامون نیوز گفت:
جنبش تنباکو یکی از نقاط عطف تاریخ معاصر ایران است. این جنبش در واقع نشان‌دهنده مقاومت مردم ایران در برابر امتیازات ناعادلانه‌ای بود که به قدرت‌های خارجی به ویژه انگلیس داده می‌شد.ملت ایران در زمان حکومت دو سلسله‌‌ی قاجار و پهلوی، به خصوص قاجاریه با ۱۴۰ سال حکومت، شاهد واگذاری امتیازات متعددی به قدرت‌های خارجی بودند. این امتیازات نه تنها استقلال سیاسی ایران را تضعیف می‌کرد بلکه؛ منافع اقتصادی کشور را هم به شدت به خطر می‌انداخت. نفوذ روس و انگلیس در امور داخلی ایران بسیار زیاد بود و هر امتیازی که به یکی داده می‌شد به دیگری هم اعطا می‌گردید.
وی خاطر نشان کرد: بر اساس مفاد قرارداد رژی که بین ناصرالدین شاه و جرالد تالبوت امضاء گردید یک امتیاز مهم و محصول استراتژیک یعنی حق کشت، داشت و برداشت توتون و تنباکو را به مدت ۵۰ سال به این شرکت انگلیسی واگذار شد. این قرارداد به کشاورزان ایرانی خسارت زیادی وارد کرد چرا که آن‌ها از شغل خود محروم شدند و در عوض، مبلغ ناچیزی به دولت ایران پرداخت می‌شد (۱۵ هزار لیر در سال در حالی که عثمانی ۶۰۰ هزار لیر دریافت می‌کرد). کیفیت توتون و تنباکوی ایرانی هم از عثمانی بسیار بالاتر بود.
کارشناس سیاسی بیان کرد: خسارت اقتصادی ناشی از قرارداد، یکی از مهم‌ترین عوامل بود. علاوه بر آن، وجود مبلغان مسیحی در ایران که تحت پوشش این قرارداد فعالیت می‌کردند، باعث اعتراضات گسترده‌ای شد. مردم حتی به پسر ناصرالدین شاه، حاکم اصفهان، اعتراض کردند و اعتراضات به حدی رسید که ناصرالدین شاه به لغو این قرارداد تمایلی نشان نداد و این نشان از بی‌توجهی به منافع ملی داشت.
میر خاطر نشان کرد: مقاومت مردم به رهبری شخصیت‌هایی مانند ملا علی سرانجام به لغو این قرارداد انجامید. اما این لغو به تنهایی مشکل را حل نمی‌کرد. این قرارداد نمونه‌ای از چالش‌های جدی در برابر استقلال اقتصادی و سیاسی ایران بود و جنبش تنباکو نشان داد که مردم ایران حاضر نیستند منافع ملی خود را به پای منافع بیگانگان قربانی کنند. ساختارهای نظامی در اختیار شرکت انگلیسی در تهران هم نشان از نفوذ گسترده این شرکت داشت.
میر بیان کرد: قرارداد تنباکو سه خسارت عمده به ایران وارد کرد خسارت اقتصادی مستقیم که از محرومیت کشاورزان از شغل خود و پرداخت مبلغ ناچیز به دولت ایران ناشی می‌شد. آسیب ناشی از سلطه نظامی و تحت‌الحمایگی ایران توسط انگلیس که با حضور امکانات نظامی شرکت انگلیسی در تهران مشخص می‌شد. تبعات فرهنگی با ورود مبلغان مسیحی و گسترش آیین مسیحیت در ایران که با فرهنگ و سنت جامعه ایرانی در تضاد بود. زنان و دختران انگلیسی تحت پوشش شرکت هم در شهرها حضور داشتند و نگرانی‌ها از تضعیف فرهنگ اسلامی و ایرانی را تشدید می کرد.
کارشناس سیاسی بیان کرد: سید جمال‌الدین اسدآبادی در نامه‌ای به میرزا شیرازی مرجع تقلید شیعیان، از خطر نابودی دین در ایران هشدار داد. میرزا شیرازی نیز در نامه‌ای به ناصرالدین شاه خواستار لغو قرارداد شد. اما شاه به این درخواست توجهی نکرد. در نهایت میرزای شیرازی فتوای لغو قرارداد تنباکو را صادر کرد و این فتوا به سرعت در سراسر ایران منتشر شد.
میر بیان کرد: فتوای میرزا شیرازی به یک جنبش سراسری منجر شد. مردم در سراسر ایران قلیان‌ها را شکستند و در اعتراض به قرارداد حتی به حرمسرای ناصرالدین شاه هم حمله کردند.زنان حرمسرا هم با شکستن قلیان‌های خود، از این فتوا پیروی کردند.این نشان از قدرت و عمومیت این اعتراضات داشت.
میر ادامه داد: جنبش تنباکو چند نتیجه مهم داشت اولین نتیجه آن نشان دادن قدرت مرجعیت دینی و نقش تعیین‌کننده میرزای شیرازی است. دومین نتیجه مقابله با استبداد ناصرالدین شاه و استعمار انگلیس است. این جنبش اولین قیام همگانی در تاریخ معاصر ایران علیه استبداد و استعمار بود و این جنبش اعتماد به نفس و خودباوری را در مردم ایران افزایش داد و ناصرالدین شاه و انگلیس را به زانو درآورد.
این کارشناس بیان کرد: هر دو جنبش ضد استبداد و ضد استعمار بودند. در انقلاب ۱۳۵۷ امام خمینی(ره) با نگاه دینی رهبری جنبش را به عهده داشت و مردم نیز به تبعیت از مرجعیت، به خیابان‌ها آمدند. برخی از مؤلفه‌ها و سناریوها در هر دو جنبش مشترک بودند. جنبش تنباکو از سال ۱۲۶۹ آغاز شد و تا سال ۱۲۷۰ ادامه یافت و مقدمه‌ای برای جنبش‌های بعدی مانند مشروطه، قیام جنگل، نهضت نفت، ۱۵ خرداد و در نهایت انقلاب اسلامی شد.
میر افزود: یکی از انتقادها این است که رهبران جنبش تنباکو، گرچه تأثیرات شگرفی بر جای گذاشتند اما هدفشان فقط لغو قرارداد بود و به سمت تغییر نظام و نظام‌سازی پیش نرفتند.
کارشناس سیاسی بیان کرد: جنبش تنباکو یکی از بزرگترین جنبش‌های تاریخ معاصر ایران است که آغازگر فرایند تکاملی اندیشه ضد استبداد و ضد استعمار بود و در نهایت به پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ انجامید.این جنبش تاثیرات منطقه‌ای و جهانی نیز داشت.
وی بیان کرد: انقلاب اسلامی فقط یک حرکت ملی نبود، بلکه ایران را به کشوری مرجع در تولید گفتمان و راهبرد تبدیل کرد. جنبش تنباکو این رسالت را به خوبی انجام داد و حتی الگویی برای کشورهای همسایه شد.
انتهای حبر/
دیدگاهتان را بنویسید